หลังจากที่ได้มีการตัดสินใจที่จะรับพนักงานในตำแหน่งใดแล้ว ขั้นตอนต่อไปที้สำคัญก็คือการที่ต้องดำเนินการเสาะหาหรือระดมผู้สมัครให้เข้ามาสมัครงาน โดยปกติในธุรกิจที่มีขนาดเล็ก การเสาะหามักจะทำโดยผู้บริหารโดยตรง แต่สำหรับธุรกิจหน่วยงานขนาดใหญ่ การสรรหาพนักงานมักจะกระทำโดยเจ้าหน้าที่ฝ่ายพนักงานเสมอ

ในการสรรหาพนักงานก่อนที่จะเข้าใจถึงแหล่งที่จะสรรหาได้นั้น ผู้บริหารจำเป็นที่จะต้องมีความคิดและความเข้าใจในหลักการที่สำคัญในปัจจุบันประการหนึ่งก็คือ ผู้บริหารจะต้องดำเนินการสรรหา โดยหลีกเลี่ยงมิให้เกิดทัศนะคติที่ไม่ดีจากภายนอก เช่นการดำเนินการสรรหาโดยมีความลำเอียง การกีดกันหรือมีสถาบันนิยมเป็นต้น เพราะสิ่งเหล่านี้ ภายใต้สังคมสภาพแวดล้อมที่คนมีการคึกษามากขื้นนี้ การมีทัศนคติเริ่มต้นด้วยการลำเอียงหรือมีการกีดกันกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง และทำการสรรหาอย่างไม่มีจิตใจเป็นกลาง ย่อมจะส่งเสริมให้เป็นช่องทางทำให้ภาพพจน์ของบริษัทเสียหายได้ ซึ่งหากมีการกระทำดังกล่าว โอกาสที่ผู้สมัครที่มีคุณสมบัติที่ดีจำนวนมากอาจจะรังเกียจในความไม่เป็นธรรม และขาดความนิยมหรือไม่สนใจที่จะมาสมัครในสังคมที่มีปัญหาเรื่องเหล่านี้เป็นอย่างมากอยู่แล้วเช่น  มีความแตกต่างในเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา หรือผิว ปัญหาเหล่านี้มักจะเกิดขื้นค่อนข้างรุนแรง ดังนั้นเพื่อการรักษาความ เป็นธรรมในสังคม นโยบายของรัฐจึงมักจะมีข้อห้ามหรือพยายามป้องกันไม่ให้มีการกระทำดังกล่าว เช่น ในสหรัฐอเมริกามีกฎหมายป้องกันการกีดกัน หรือการใช้กลวิธีที่สรรหาหรือรับบุคคลเข้าทำงาน โดยการมีทัศนคติที่ไม่เป็นกลาง

แหล่งของการสรรหาผู้สมัคร แหล่งของการสรรหาผู้สมัครประกอบด้วย 2 แหล่งใหญ่ ๆคือ

 

1. 1. การสรรหาจากแหล่งภายใน
2. 2. การสรรหาจากบุคคลภายนอก

[1].   การสรรหาผู้สมัครจากภายใน หรือที่เรามักเรียกกันว่า “Promotion From with-in” นั่นคือการที่ให้โอกาสเลื่อนขั้น เลื่อนตำแหน่งให้แก่บุคคลที่อยู่กับบริษัทแล้วเป็นอันดับแรก โดยจะพิจารณาและให้โอกาสก่อนที่จะรับจากบุคคลภายนอก นโยบายดังกล่าวที่จะสรรหาเลือกบุคคลเข้ามาทำงานในตำแหน่งใหม่จากภายในก่อนนี้ นับได้ว่าเป็นนโยบายที่นิยมอย่างยิ่งของบริษัททั่วไป จากการสำรวจ บริษัทส่วนมากมักจะยึดถือนโยบายนี้เพื่อการให้โอกาสแก่พนักงานภายใน ซึ่งจะเป็นหนทางในการส่งเสริมกำลังใจ ตลอดจนขวัญของพนักงานและตอบแทนในความจงรักภักดีซึ่งนับเป็นสิ่งที่มี คุณค่าอย่างยิ่งต่อองค์การที่จะได้จากพนักงาน พนักงานส่วนใหญ่จะมีกำลังใจที่จะเห็นได้ชัดว่าการปฏิบัติงานด้วยความสามารถมักจะได้รับการตอบแทนคือการเลื่อนขั้นเสมอ ซึ่งนับว่าเป็นข้อเท็จจริงที่พิสูจน์ได้ ทั้งนี้เพราะผู้ทำงานที่อยู่ในบริษัทแล้ว โดยมักจะมีความผูกพันต่อองค์การและไม่คิดที่จะลาออกไปอยู่ที่อื่น นอกจากนี้ก็เป็นการประหยัดที่จะไม่ต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายในการอบรมปฐมนิเทศพนักงานใหม่

อย่างไรก็ตาม การเลื่อนพนักงานจากภายในก็อาจจะมีข้อเสียได้เช่นกัน กล่าวคือ หากมีนโยบายเช่นนี้ใช้อยู่และได้มีจำนวนพนักงานเป็นจำนวนมากเสนอตนเอง และมีความเข้าใจว่าตนควรจะได้รับโอกาสดังกล่าว หากจำเป็นต้องมีการปฏิเสธด้วยเหตุผลใด ๆ ก็จะมักเกิดความไม่พอใจ ซึ่งจะเป็นผลเสียต่อนโยบาย ที่จะไม่เต็มใจทำงานในตำแหน่งเก่า หรือเห็นและเข้าใจว่าหมดหนทางที่จะก้าวหน้าต่อไปอีก ในกรณีนี้ถึงแม้จะเป็นการพยายามป้องกันโดยกำหนดให้ผู้บริหารจะต้องทำการสัมภาษณ์พนักงานภายในให้ทั่วถึงสำหรับตำแหน่งที่เปิดข็้นใหม่ภายในก็ตาม แต่กระนั้นก็ดีผู้บริหารส่วนมากมักจะหมายตาไว้แล้วที่จะต้องการได้บุคคลใดบุคคลหนึ่ง หรืออาจจะมีความมั่นใจว่าสามารถมองเห็นบุคคลที่มีคุณสมบัติเหมาะไว้ล่วงหน้าแล้ว การสัมภาษณ์จึงเป็นการเสียเวลาและมักจะเป็นเรื่องทำให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์ภายหลังถึงความไม่เป็นธรรมในการคัดเลือกในระหว่างบุคคลที่อยู่ในองค์การเดียวกัน บางกรณีปัญหากลับซํ้าหนักที่พนักงานหลายคนจะไม่ยอมรับหัวหน้างานคนใหม่ที่ได้เลื่อนขั้น หรือแต่งตั้งจากบุคคลที่เคยเป็นพนักงานระดับเดียวกันกับตนมาก่อน

อย่างไรก็ตามนโยบายที่จะให้มีการเลื่อนขั้นจากพนักงานภายในปัจจุบันก็มักจะเป็นที่ยอมรับของบริษัทต่าง ๆ ไม่น้อยและก็ได้มีวิธีการที่จะใช้นโยบายนี้ให้เกิดผลในแง่ดี ซึ่งเมื่อมีการระบุนโยบายดังกล่าว หากมีตำแหน่งว่างขึ้นมาเมื่อใด ระเบียบปฏิบัติที่ใช้อยู่ก็มักจะต้องให้มีการประกาศและให้มีการเสาะแสวงหาโดยทั่วไปภายในบริษัท ซึ่งประวัติเกี่ยวกับคุณสมบัติของพนักงานไม่ว่าจะเป็นที่จัดทำโดยบันทึกเอกสาร หรือเป็นข้อมูลในระบบหรือในศูนย์ข้อมูลก็ตาม จะเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่ช่วยสำหรับการคัดเลือกบุคคลจากแหล่งภายในดังกล่าวนี้

2. การเสาะแสวงหาจากแหล่งภายนอก

การเสาะหาจากแหล่งภายนอกจะเป็นอีกวิธีหนึ่งที่ดำเนินการเสาะหาจากกลุ่มบุคคลภายนอกที่ไม่ใช่พนักงานที่อยู่กับบริษัท วิธีการเสาะหาภายนอกก็มีหลายวิธีด้วยกันคือ

(1) การใช้วิธีโฆษณา (Advertising)

การใช้วิธีโฆษณารับสมัครพนักงานนับเป็นเทคนิคที่นิยมมากที่สุดที่จะดึงดูดผู้สมัครให้มาสมัครงานโดยเฉพาะอย่างยิ่งการรับสมัครพนักงานที่มีความรู้ความสามารถเฉพาะอย่างที่หาได้ยาก โดย เฉพาะกลุ่มอาชีพต่าง ๆ และพนักงานเทคนิคที่เป็นผู้ชำนาญการ การโฆษณามักจะกระทำในหนังสือพิมพ์รายวันโดยทั่วไป แต่ถ้าหากเป็นพนักงานที่ต้องการความชำนาญเฉพาะอย่างแล้ว การมุ่งเสาะหาเครื่องมือจะลงโฆษณาในเอกสารวารสารหรือสิงพิมพ์เฉพาะกลุ่มที่เป็นของแต่ละกลุ่มอาชีพก็จะเป็นหนทางที่จะให้สามารถดึงดูดผู้ชำนาญการในกลุ่มอาชีพเหล่านั้นได้โดยตรง ดังจะเห็นได้ว่าแต่ละกลุ่มอาชีพหรือกลุ่มสนใจที่แตกต่างกันมักจะมีวารสารวิชาการเฉพาะในอาชีพของตัวซึ่งการรู้จักเลือกแหล่งดังกล่าวนี้ ย่อมนับได้ว่าจะเป็นประโยชน์ที่จะได้ผลมากที่สุด

ข้อดีของการใช้โฆษณานี้คือสามารถมีขอบเขตการคัดเลือกที่กว้างขวางทั่วถึงและควบคุมได้เช่นการระบุข้อความที่ต้องการและเลือกที่ตั้งของข้อความที่ลงโฆษณาในหนังสือพิมพ์เป็นต้น ตลอดจนสามารจะโฆษณาบริษัทพร้อมกันไปด้วย แต่ก็มีข้อเสียต้องเสียค่าใช้จ่ายแพงและอาจคาดหมายผลได้ยากเช่นการมีผู้สมัครมากเกินไปจนยากที่จะทำการคัดเลือก

(2)  การหาจากแหล่งจัดหางาน แหล่งจัดหางานไม่ว่าจะเป็นของหน่วยงานราชการหรือ ของเอกชนก็ตาม มักจะมีบริการในเรื่องของการช่วยในการเสาะแสวงหาพนักงาน สำหรับในประเทศไทย กรมแรงงานได้มีบทบาทมากยิ่งขึ้นในปัจจุบัน ซึ่งได้กระทำกว้างขวางขึ้น ที่จะช่วยจัดหางานให้กับพนักงานผู้ใช้แรงงานในอาชีพต่าง ๆ โดยเฉพาะพนักงานผู้ใช้แรงงานและพนักงานระดับต้นต่าง ๆ หน่วยงานของราชการเหล่านี้นอกจากปฏิบัติหน้าที่ในเรื่องของการช่วยเหลือให้ความสะดวกในการจัดหาคนแล้ว วัตถุประสงค์หลักยังเกี่ยวข้องกับการเป็นภาระกิจของรัฐบาลในการที่จะส่งเสริมให้มีการจ้างงานมากที่สุด โดยอำนวยความสะดวกเพื่อที่จะขจัดความไม่สามารถติดต่อถึงกันระหว่างผู้ที่ต้องการหางาน และผู้ที่ต้องการแรงงานมาใช้

สำหรับการจัดหาโดยสำนักงานของเอกชนในประเทศไทยก็มีทั้งการจัดหางานให้กับพนักงาน ในระดับผู้ใช้แรงงานเช่นเดียวกับของกรมแรงงาน แต่ส่วนใหญ่มักจะเป็นหน่วยงาน ซึ่งบริษัทเอกชน ที่ตั้งขื้น เพื่อที่จะช่วยเสาะหาพนักงานกลุ่มที่หาได้ยาก เช่น กลุ่มอาชีพเฉพาะด้าน หรือเจ้าหน้าที่ระดับบริหาร ที่เป็นความต้องการของธุรกิจอุตสาหกรรมต่าง ๆ ที่ขยายตัว หน่วยงานเหล่านี้จะทำหน้าที่บริการด้วยคุณภาพ และจฺะพยายามตอบสนองให้ได้บุคคลที่ดีที่สุดตามความต้องการของบริษัท ซึ่งต้องมีวิธีการในการดำเนินการกำหนดอัตราเรียกเก็บค่าบริการดังกล่าวอย่างสูงด้วย ซึ่งสำหรับหน่วยงานที่มีการจัดการที่ทันสมัยและขนาดใหญ่ มักจะยินดีที่จะใช้บริการดังกล่าว ทั้งนี้ด้วย เหตุที่มีความต้องการและจำเป็นที่จะต้องได้พนักงานที่มีคุณสมบัติต้องตรงตามความต้องการมากที่สุด บริการการจัดหางานโดยเอกชนนี้มักกระทำอยู่โดยทั่วไปในหนังสือพิมพ์ซึ่งมักจะให้ประโยชน์กับผู้หางานด้วยในแง่ที่ส่งเสริมให้พนักงานผู้มีความสามารถให้มีโอกาสได้เลือกทำงานในบริษัทที่ให้ผลตอบแทนสูงขึ้น ให้ความก้าวหน้าในตำแหน่งสูงขื้นอย่างกว้างขวางระหว่างองค์การต่อองค์การ ปัญหาที่สำคัญอย่างหนึ่งของการเสาะหาจากภายนอกด้วยวิธีการของการจัดหางานโดยสำนักงานก็คือปัญหา ของการคัดเลือกผู้บริหาร ซึ่งเป็นพนักงานระดับสูงซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อองค์การต่าง ๆ ด้วยเหตุที่องค์การต้องมีผู้บริหารที่มีความสามารถ เพื่อที่จะมาดำเนินการในตำแหน่งที่สำคัญดังกล่าว ธุรกิจจึงต้องให้ความสนใจเป็นพิเศษที่จะต้องสามารถสรรหาได้คนที่ดีมีคุณสมบัติพร้อม ด้วยเหตุดังกล่าว จึงทำให้มีหน่วยงานหรือบริษัทที่ให้บริการเฉพาะด้าน ในการสรรหานักบริหารเท่านั้น ดังปรากฎให้เห็นเสมอในหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษ ซึ่งในบางครั้งจะกระทำโดยบริษัทที่ปรึกษาทางธุรกิจหรือ บริษัทผู้สอบบัญชี ตลอดจนบริษัทที่ต้องการสรรหาที่จะประกาศออกมาโดยตรงในการที่จะให้ได้ผล ที่พึงปรารถนาที่สุด แต่อาจจะไปไกลถึงการดำเนินการโดยวิธีการให้ตัวแทนไปชักชวนตัวบุคคลที่มีชื่อเสียงในกลุ่มอาชีพเหล่านั้นโดยตรง ซึ่งพิจารณาในแง่หนึ่ง วิธีการเช่นนี้ดูจะไม่เป็นธรรมต่อบริษัทที่ได้จ้างคนนั้นไว้ก่อนแล้ว แต่หากพิจารณาในทางกลับกันก็ต้องยอมรับความเป็นจริงของการแข่งขัน เพื่อประสิทธิภาพด้วยเช่นกัน

(3)   การใช้วิธีรับสมัครจากสถาบันการศึกษา วิธีรับสมัครจากสถาบันการศึกษานับ เป็นวิธีที่นิยมอย่างยิ่ง โดยเฉพาะการรับพนักงานระดับกลางที่ต้องการ ความรู้หรือการศึกษาตามระดับ เพื่อที่เข้ามาฝึกงานและเพื่อที่จะพัฒนาให้มีความรู้ความสามารถต่อไป ตลอดจนการ จัดหาพนักงานกลุ่มอาชีพ หรือพนักงานเทคนิคต่าง ๆ ด้วย อย่างไรก็ตามการรับสมัครที่สถาบันนี้ ถึงแม้จะมีการได้ประโยชน์และผลได้ในแง่ของการเผยแพรชื่อเสียงของบริษัท แต่ก็เป็นวิธีซึ่งเสียค่าใช้จ่ายค่อนข้างแพง ตลอตจนต้องใช้เวลาเป็นอันมากในการที่จะเสาะหาให้ได้บุคคลที่ต้องการจำนวนหนึ่งเท่านั้น นอกจากนี้ยังมีปัญหาในเรื่องฤดูกาลที่จะมีการสำรวจการศึกษาเป็นระยะ ๆซึ่งอาจจะไม่ตรงกับความต้องการของบริษัท ดังนั้นเพื่อให้ใช้วิธีนี้ได้ผล จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการเตรียมการและการเตรียมข้อมูลเบื้องต้นบางอย่าง โดยต้องขอความช่วยร่วมมือจากสถาบันที่จะให้ดำเนินการสัมภาษณ์ได้โดยทันที ทั้งต้องหาวิธีที่จะให้ประหยัดเวลาในการดำเนินการด้วย

 

นอกจากนี้การใช้วิธีรับสมัครจากสถาบันการศึกษายังอาจมีข้อเสียจากบริษัทโดยตรง ที่ในบางครั้งการรับโดยวิธีนี้จะมีปัญหาในแง่ที่ผู้รับสมัครที่จะไปคัดเลือกขาดความรู้ความเข้าใจและความพร้อมในการสัมภาษณ์พนักงานหรือทดสอบผู้สมัคร โดยเฉพาะที่เป็นนักศึกษาที่สำเร็จการศึกษาใหม่ ๆ และโดยที่จำนวนนักศึกษาผู้สำเร็จการศึกษาแต่ละรุ่นจำนวนมาก การคัดเลือกมักจะเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ว่า กระทำโดยไม่มีประสิทธิภาพ เพราะเหตุเนื่องจากมีจำนวนมากจึงมักมีการเร่งสัมภาษณ์ อย่างลวก ๆ นั่นเอง การใช้วิธีการสรรหาวิธีนี้ที่บางครั้งหวังผลในทางประชาสัมพันธ์มากเกินไป และทำการรับแต่เพียงจำนวนน้อย ก็ได้ก่อให้เกิดปัญหาทางด้านการมีทัศนคติที่ไม่ดีจากนักศึกษา ซึ่งมักจะข้องใจว่าตนไม่ได้รับการคัดเลือกไว้เพราะเหตุใดหรือเข้าใจไปถึงว่าเป็นโครงการหลอกลวงที่มุ่งประชาสัมพันธ์มากกว่าที่จะหาคนดีจริง ๆ

(4)  วิธีการสรรหาโดยการใช้พนักงานเก่าแนะนำหรือการรับสมัครโดยไม่มี